طبقه بندی موجودی ها در ترازنامه موسسات به نوع فعالیت واحد تجاری بستگی دارد.در یک واحد بازرگانی کالا و موجودی ها به منظور فروش خریداری و نگهداری می شوند. و این در حالی است که موجودی ها و مواد می توانند در موسسات تولیدی به عنوان مواد اولیه تولید نگهداری می شوند تا پس از تولید کالا به فروش بروند. به مثال زیر توجه کنید.
یک فروشگاه رنگ فروشی موجودی رنگ را به عنوان موجودی های کالا در ترازنامه خود گزارش می کنند و این در حالی است یک موسسه تولید میز و صندلی فلزی،موجودی های رنگ را که به منظور رنگ آمیزی میز و صندلی ها به کار می برند به عنوان موجودی های مواد اولیه در ترازنامه خود گزارش می کند.
بنابراین به طور کلی می توان موجودی ها در ترازنامه موسسات را به صورت زیر طبقه بندی کرد:
الف. موجودی کالا در واحدهای تجاری و بازرگانی
در واحدهای بازرگانی خرده‌فروشی و عمده‌فروشی موجودیهای کالا شامل اقلامی است که برای فروش به همان شکل اولیه آن ها،خریداری می‌شوند و بدون تغییر در شکل فیزیکی،کالا به فروش میرسد. البته واحدهای خرده فروشی نیز ممکن است دارای موجودی ملزومات یا همان مواد غیر مستقیم مانند کارتون،مواد بهداشتی و یا لوازم التحریر و نوشت افزار باشد.
ب. موجودی کالا در واحدهای تولیدی و صنعتی
به طور کلی ۴ گروه موجودی در واحدهای تولیدی شناسایی می شود:
۱.مواد اولیه
۲.کالای در جریان ساخت
۳.کالاهای ساخته شده
۴.مواد غیر مستقیم (ملزومات)
۱. مواد اولیه:
در موسسات تولیدی،اولین گروه از موجودی ها مواد اولیه می باشد. مواد اولیه اقلام مشهودی است که یا مستقیم از طبیعت حاصل شده اندایا از فروشندگان دیگری برای ساخت و مصرف تولید خریداری شده اند. مواد شیمیایی جهت تولید رنگ در کارخانه تولید رنگ،چوب جهت ساخت میز و صندلی در کارگاه تولید مبلیا آهن آلات در یک کارخانه تولید درب و پنجره فلزی می تواند مواد اولیه محسوب شود.
۲. کالای در جریان ساخت:
در موسسات تولیدی موجودی هایی که فرآیند ساخت آنها کامل نشده است و برای آن که بتوان آن را فروخت،باید کامل گردد. کالاها در جریان ساخت یا کالاهای نیمه ساخته گویند. بهای تمام شده این کالاها شامل مواد اولیه مستقیم مصرف شده دستمزد مستقیم پرداخت شده و سایر هزینه‌های میباشد که تا این میزان برای ساخت کالا صرف شده است.
۳. کالای ساخته شده:
کالاهای ساخته شده همچنان که از عنوان آن مشخص است به موجودی هایی گفته می شود که برآیند تولید را کامل می‌کرده است و برای فروش آماده می باشد. بهای تمام شده این موجودی نیز شامل مواد اولیه مستقیم،دستمزد مستقیم و سایر هزینه ها می باشد.تفاوت کالای ساخته شده از کالای نیمه ساخته این است که این کالاها کامل شده و برای فروش آماده اند.
۴. مواد غیر مستقیم (ملزومات)
مواد غیر مستقیم در موسسات تولیدی،موادی می‌باشند که در جریان تولید به طور مستقیم به کار نمی روند هرچند برای تولید کالا و محصول به کار می رود ولی نقش با اهمیت و واضحی در محصول ندارند و شناسایی ارتباط آنها با محصول مشکل است آنقدر میزان آن در محصول تولید شده ناچیز است که به عنوان مواد اولیه نمی‌توان آن را شناسایی کرد.
به عنوان مثال در یک کارگاه تولید لباس و مانتو،دکمه به عنوان مواد غیر مستقیم می باشد ولیکن پارچه،که ماده اصلی تهیه لباس میباشد،مواد اولیه خواهد بود. یا در یک کارگاه مبل سازی،چوب ماده اولیه تولید است اما چسب جو و یا میخ می تواند مواد غیر مستقیم تولید باشد.
ج.سایر موجودی ها (موجودی متفرقه):
موجودی ملزومات اداری، بهداشتی و سایر موارد مشابه که در آینده نزدیک مصرف می شوند نیز به عنوان موجودی ها و موجودی های متفرقه شناسایی و گزارش می شوند.
برگرفته از کتاب حسابداری عمومی تکمیلی نوشته شهرام روزبهانی