به غیر از ارزش اسمی، ارزش های دیگری نیز برای سهام وجود دارد. این ارزش ها شامل ارزش بازار، ارزش خرید، ارزش تصفیه، و ارزش دفتری می باشد.
ارزش بازار
ارزش بازار یک سهم، یا قیمت بازار، قیمتی است که یک فرد می تواند با آن یک سهم را خریداری نماید، و یا بفروشد. انتشار اخبار مربوط به سود ویژه، وضعیت مالی، و چشم انداز آتی شرکت و شرایط عمومی اقتصاد در تعیین ارزش بازار نقش دارند. بعضی از روزنامه ها، قیمت بازار سهام تعدادی از شرکت ها را گزارش می کنند. صورت های مالی شرکت های سهامی نیز حد بالا و پایین ارزش های بازار سهام عادی خود را برای هر سه ماه یک بار گزارش می کنند. ذکر این نکته ضروری است که تقریبا در تمامی موارد، سهامداران با ارزش بازار یک سهم سر و کار دارند تا با سایر ارزش هایی که متعاقبا ذکر خواهد گردید.
در داستان ابتدای فصل، آخرین قیمت بازار سهام شرکت آی هوپ هر سهم 28 دلار ذکر گردید، به این معنا که هر سهم می تواند به 28 دلار به فروش رسیده یا خریداری شود. خرید 100 سهم آی هوپ بهایی معادل 2800 دلار (100×28) و کارمدی را به همراه خواهد داشت.
اگر شما فروشنده 100 سهم آی هوپ باشید، وجه نقدی معادل 2800 دلار منهای مبلغ کارمزد دریافت خواهید کرد. کارمزد حق الزحمه ای است که یک سرمایه گذار برای خرید یا فروش سهام به کارگزار سهام می پردازد. در این داستان واقعی قیمت یک سهم آی هوپ از 10 دلار در زمان انتشار و تا بالاترین قیمت اخیر آن یعنی 25/31 دلار در نوسان بود.
مثالی از دنیای واقعی. اگر شما سهام روغن نباتی پارس را از یک سرمایه گذار خریداری نمایید، شرکت روغن نباتی پارس وجهی دریافت نخواهد کرد. این مبادله خرید و فروشی است که بین سرمایه گذاران صورت گرفته. در این رابطه شرکت، فقط تغییر نام سهامدار را ثبت می نماید.
ارزش بازخرید
ممکن است شرکت ها به منظور اجتناب از پرداخت سود سهام، به بازخرید و ابطال سهام ممتاز خود تمایل داشته باشند. سهام ممتازی که منتشر شده تا در آینده به قیمتی معین بازخرید شود، سهام ممتاز قابل بازخرید نام دارد. گاهی اوقات، شرکت دارای اختیار بازخرید سهام ممتاز خود به قیمت تعیین شده می باشد.
در مواقع دیگر، شرکت متعهد می شود که سهام ممتاز خود را بازخرید نماید. قیمتی که شرکت برای بازخرید سهام ممتاز خود توافق می کند، ارزش بازخرید نام دارد. ارزش بازخرید در زمان انتشار سهام ممتاز مشخص می شود.
سهام ممتاز شرکت شیوا به قیمت هر سهم 25 ریال به اختیار شرکت قابل بازخرید می باشد. در ابتدای سال 5x13 شرکت خود را اختیارا ملزم می کند سالانه 6765 سهم خود را بازخرید نماید. مبلغی که شرکت شیوا بابت بازخرید به سهامداران خواهد پرداخت، شلمل ارزش بازخرید ( 169125 ریال = 25 ریال × 6765 ریال) به علاوه سود سهام معوق خواهد بود.
ارزش تصفیه
ارزش تصفیه – که فقط در مورد سهام ممتاز کاربرد دارد – مبلغی است که شرکت می پذیرد در صورت تصفیه شرکت بابت هر سهم بپردازد. ذکر این نکته ضروری است که در زمان تصفیه شرکت برای تعیین مبلغ قابل پرداخت به سهامداران ممتاز، باید سود سهام معوق به ارزش تصفیه اضافه شود.
ارزش دفتری
ارزش دفتری یک سهم، مبلغی از حقوق صاحبان سهام در دفاتر شرکت است که به هر سهم از سهام شرکت تعلق دارد. غالبا شرکت های سهامی این مبلغ را در گزارش های سالانه خود گزارش می کنند. چنانچه شرکت تنها سهام عادی جاری (بازخرید نشده) داشته باشد، ارزش دفتری هر سهم از طریق تقسیم جمع حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهام عادی آن به دست خواهد آمد. با فرض اینکه حقوق صاحبان سهام شرکتی 180000 ریال و تعداد سهام عادی آن 5000 سهام است، ارزش دفتری هر سهم 36 ریال ( 5000 سهم ÷ 180000 ریال ) خواهد بود.
اگر شرکتی هم سهام عادی و هم سهام ممتاز داشته باشد، سهامداران ممتاز در ادعای نسبت به حقوق مالکین شرکت اولویت خواهند داشت. معمولا سهام ممتاز، ارزش تصفیه یا بازخرید معینی دارد. بنابراین ارزش دفتری ممتاز، عبارتست از ارزش بازخرید سهام ممتاز به علاوه سود سهام جمع شونده معوق. بدیهی است که ارزش دفتری هر سهم ممتاز نیز از طریق تقسیم مجموع ارزش بازخرید و سود سهام جمع شونده معوق بر تعداد سهام ممتاز جاری (باز خرید نشده) به دست می آید. شرکت، پس از محاسبه ارزش دفتری سهام ممتاز، به محاسبه ارزش دفتری هر سهم عادی خود می پردازد. برای این کار، باید حقوق صاحبان سهام عادی (جمع حقوق صاحبان سهام منهای حقوق صاحبان سهام ممتاز) را بر تعداد سهام عادی تقسیم نمود.
ارزش دفتری و تصمیم گیری
چگونه در تصمیم گیری از ارزش دفتری استفاده می شود؟
شرکت هایی که برای خرید یک شرکت سهامی دیگر در حال مذاکره هستند، ممکن است تمایل داشته باشند که ارزش دفتری سهام آن را بدانند. ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام ممکن است در محاسبه قیمت خرید توافق شده وارد شده باشد. شرکت های سهامی، خصوصا شرکت هایی که سهام آن ها در بورس معامله نمی شود و قیمت و خریدار مشخصی ندارند، ممکن است توافق کنند سهام مدیران ارشد خود را در هنگام بازنشستگی و قیمتی معادل ارزش دفتری آن خریداری نمایند.
بعضی از سرمایه گذاران، به طور سنتی، به مقایسه ارزش دفتری سهم شرکت با ارزش بازار آن پرداخته اند. تفکر این بوده که سهامی که زیر ارزش ارزش دفتری آن فروخته می شود، کمتر از واقع قیمت گذاری شده و بنابراین خرید خوبی است. رابطه بین ارزش دفتری و ارزش بازار سهم نامعلوم و مبهم است. ارزش دفتری محصولی از سیتم حسابداری است که بر بهای تمام شده تاریخی استوار می باشد. اما، ارزش بازار به انتظارات شخصی سرمایه گذاران از سود سهام و افزایش در ارزش بازار سهام بستگی دارد.