هر کشوری از ارز ملی خود استفاده می کند. اگر شرکت فرش مهستان ایران یک تخته فرش به یک شرکت فرانسوی بفروشد، در این صورت باید دید که مهستان، ریال ایران درایافت خواهد کرد یا یوروی اروپایی. اگر مبادله در قالب ریال صورت بگیرد، شرکت فرانسوی باید یوروی خود را به ریال تبدیل کرده و به شرکت ایرانی مهستان بپردازد. اگر مبادله در قالب یورو صورت گیرد، مهستان، یورو دریافت خواهد کرد که باید آن را به ریال تبدیل کند. در هر دو مورد، یک مرحله جدید به مبادله افزوده شده است. یک شرکت باید ارز داخلی خود را به ارز خارجی تبدیل نماید یا اینکه شرکت دیگر باید ارز خارجی را به ارز داخلی تبدیل کند.
ممکن است قیمت ارز داخلی یک کشور در قالب واحد پول کشور دیگر عنوان شود.این اندازه گیری یک ارز در مقابل ارز دیگر نرخ تبدیل ارز خارجی نامیده می شود. ارزش ریالی یک یورو 10200 ریال عنوان شده است. این 10200 ریال به این معناست که می توان با ده هزار و دویست ریال ایران یک یورو را خریداری کرد.
ما از نرخ تبدیل جهت بهای تمام شده یک کالای فرضی برحسب یک ارز یک ارز به بهای تمام شده آن بر حسب ار دیگر استفاده می کنیم. این تبدیل را اصطلاحا تسعیر می نامند.
فرض کنید که بهای تمام شده کالایی 20 یورو می باشد. برای محاسبه بهای تمام شده این کالا به ریال، ما باید مبلغ عنوان شده در قالب یورو را در نرخ تبدیل ضرب کنیم: 204000 = 10200 ریال × 20 یورو
برای کمک به جریان تجارت بین الملل، بازاری برای ارزهای خارجی موجود است. در این بازار تجار به خرید و فروش دلار آمریکا، یورو و سایر ارزهای خارجی اشتغال دارند. این بازار ارز دقیقا مشابه سایر بازارهایی است که تجار به داد و ستد گوشت، اتومبیل و ... مشغولند.
عرضه و تقاضا همان طور که بر قیمت انواع کالا موثر است، بر یک ارز مشخص نیز تاثیرگذار می باشد و باعث نوسان نرخ های تبدیل می گردد. اگر تقاضا برای یک ارز ملی بیشتر از عرضه آن ارز باشد، نرخ تبدیل ارز مورد نظر افزایش می یابد و متقابلا چنانچه عرضه بیشتر از تقاضا باشد، نرخ تبدیل آن ارز افت می کند. دو عامل اصلی که تعیین کننده عرضه و تقاضای یک ارز معین می باشند عبارتند از: (1) نسبت واردات به صادرات کشور (2) نرخ بازده بازارهای سرمایه کشور
نسبت واردات/صادرات:
صادرات ژاپنیها بسیار بیشتر از واردات آنها می باشد. مشتریان شرکت های ژاپنی برای انجام خرید، باید ابتدا از بازار ارز بین المللی، ین (واحد ارز ژاپن) خریداری کنند. این تقاضای گسترده، باعث افزایش قیمت (نرخ تبدیل خارجی) ین می شود. اما برعکس واردات ایران بیشتر از صادراتش می باشد. تجار ایرانی جهت تهیه ارز مورد نیاز برای تحصیل کالاهای خارجی، مجبورند که ریال خود را به فروش برسانند. این عرضه عمده و زیاد ریال، موجب کاهش قیمت ریال ایران می شود.
نرخ بازده
نرخ بازده موجود در بازارهای سرمایه یک کشور، بر میزان سرمایه گذاریهایی که به کشور سرازیر می شود، تاثیر می گذارد. زمانی که نرخ های بازده در کشورهایی نظیر آمریکا که از ثبات سیاسی و اقتصادی برخوردارند، بالاست، سرمایه گذاران بین المللی به خرید سهام، اوراق قرضه، و...آن کشور اقدام می کنند. این عمل باعث افزایش تقاضای ارز کشور مورد نظر می شود و در نتیجه نرخ تبدیل آن ارز افزایش پیدا می کند.
ارزها را معمولا در قالب (قوی) یا (ضعیف) تشریح می نمایند. نرخ تبدیل یک ارز قوی نسبت به سایر ارزها بالاست. نرخ تبدیل یک ارز ضعیف، نسبت به سایر ارزها پایین می باشد.
فرض کنید که روزنامه ایران نرخ تبدیل پوند انگلیس را در 14 دی، 18200 ریال اعلام کرده است. در تاریخ 15 دی این نرخ تغییر می کند و به 17300 ریال می رسد. در این حالت می گوییم که ریال در مقابل پوند افزایش یافته (قوی تر شده) است، زیرا پوند ارزانتر شده و حالا ریال می تواند پوند بیشتری خریداری کند. قوی تر شدن ریال در مقابل پوند مسافرت ایرانیان به انگلستان را جذابتر می کند.