مدیریت کارآمد و کنترل موثر موجودی مواد و کالا از لحاظ مقاصد سودآوری و عملکرد کلی بسیاری از شرکت ها از درجه اهمیت بالایی برخوردار است . این سطح بالا به این دلیل است که موجودی مواد و کالا ممکن است حجم بسیار بالایی از کل دارایی ها را در واحد های تجاری مختلف به خود اختصاص دهد.
طبق استاندارد های حسابداری ، موجودی مواد و کالا به دارایی های اطلاق می شود که :
الف ) برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می شود .
ب ) به منظور ساخت محصول یا ارایه خدمات ، در فرایند تولید قرار دارد .
ج) به منظور ساخت محصول یا ارایه خدمات ، خریداری شده ، نگهداری می شود.
د)ماهیت مصرفی دارد و به طور غیر مسستقیم در جهت فعالیت واحد تجاری مصرف می شود.
به طور کلی می توان تقسیم بندی زیر را برای موجودی مواد و کالا قائل شد :
نکته :
** موجودی مواد و کالا صرف نظر از این که ممکن است اقلامی از آن احتمالا ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه با یک چرخه ی عملیاتی معمول نقد نشود، باید در گروه دارایی های جاری طبقه بندی شود .
** اقلامی که به طور معمول و با توجه به شرایط ایجاد شده به منظور فروش نگهداری می شوند (مانند ضایعات تولید ، دارایی های ثابت برکنار شده و اقلام اسقاطی) جزء موجودی کالا محسوب می گردد.
روش های نگهداری موجودی کالا
به یاد داشته باشید ، عمده ترین مسائلی که در روش نگهداری موجودی کالا تاثیرگذار می باشد ، گردش موجودی کالا ، گران قیمت بودن آن و رهگیری هزینه های نگهداری آن است . دو سیستم برای نگهداری موجودی کالا وجود دارد :
1- سیستم ادواری
2- سیستم دائمی
سیستم ادواری :
در این سیستم مبلغ کالای در دست ، فقط در پایان هر دوره تعیین می شود . همچنین در این سیستم، کالای خریداری شده به بدهکار حساب خرید منظور می شود .
معایب این روش :
فقدان ارائه اطلاعات مربوط و بهنگام و همچنین عدم امکان ابزاری برای کنترل انبار می باشد . در این سیستم ، برگشت از خرید و تخفیفات نقدی خرید و هزینه ی حمل به داخل معمولا در حساب ها ی جداگانه نگهداری می شوند .
** سیستم ادواری بیشتر در شرکت هایی مناسب است که تنوع اقلام کالا زیاد و بهای تمام شده هر واحد کم باشد .
نکته : انجام انبار گردانی و شمارش موجودی های مواد و کالا در پایان دوره مالی در این سیستم ضروری است .
سیستم دائمی :
در این سیستم سابقه ای مستمر و لحظه به لحظه از تغییرات به حساب موجودی کالا نگهداری می شود . در این سیستم دائمی ، کالای خریداری شده به حساب موجودی کالا منظور می شود . در این سیستم ، بهای تمام شده ی کالای فروش رفته در هر مبادلع فروش شناسایی و در حسابی تحت همین عنوان ثبت می گردد و برگشت از فروش و تخفیفات ، بهای حمل به داخل ، تخفیفات نقدی خرید نیز در حساب موجودی مواد و کالا ثبت می شوند.
** سیستم دائمی موجودی در شرکت هایی مناسب است که تنوع اقلام آن کم و دارای بهای تمام شده بالا باشد .
تفاوت اساسی بین سیستم های ادواری و دائمی موجودی کالا این است که در سیستم ادواری ، بهای تمام شده ی کالای فروش رفته از طریق تفاضل بهای تمام شده ی موجودی پایان دوره از بهای تمام شده ی کالای آماده برای فروش طی دوره تعیین می شود . در مقابل در سیستم دائمی ، بهای تمام شده ی کالای فروش رفته از بهای تمام شدهی کالای آماده برای فروش کسر می گردد تا بدین ترتیب بهای تمام شده ی موجودی کالای آخر دوره بدست آید.
برگرفته از کتاب حسابداری میانه نویسنده دکتر شکراله خواجوی