افزایش تعداد سهام منتشر شده و کاهش متناسب ارزش اسمی یا تعیین شده هر سهم را تجزیه سهام گویند.به موازات افزایش تعداد سهام منتشر شده،تعداد سهام مجاز نیز افزایش یافته،در مجموع تغییر در مانده حساب سرمایه حاصل نمی شود.
به طور مثال اگر شرکت سهامی که متشکل است ۱۰۰۰۰۰۰ برگ سهام عادی است، تعداد۳۰۰۰۰۰۰ برگ سهام جدید صادر و جایگزین سهام قبلی نمایند،تجزیه سهام ۳به ۱ گویند.در این گونه موارد،شرکت سهامی،برای هر برگ سهام منتشر شده قبلی،۲ برگ سهام اضافی جدید صادر و در اختیار سهامداران قرار میدهند،بدین ترتیب بعد از تجزیه ۳ به ۱ ،ارزش اسمی هر سهام بیانگر یک سوم ارزش اسمی قبل از تجزیه سهام میباشد. تجزیه سهام معمولاً نیازی به ثبت حسابداری ندارد،اما تغییرات:
((در مبلغ اسمی هر سهم،تعداد سهام مجاز،سهام منتشر شده،تعداد سهام خزانه)) باید از طریق یادداشت های همراه صورتهای مالی افشا شود.
افزایش تعداد سهام منتشر شده منجر به کاهش قیمت بازار سهام می گردد. در نتیجه، تجزیه ادواری، قیمت بازار سهام شرکت های سهامی موفق را در یک حد مطلوب حفظ می کند.
قضیه سهام نیز ممکن است معکوس هم باشد،بدین معنی که، اگر به موازات کاهش تعداد سهام،اما نسبت منجر به افزایش سهام گردد تجزیه معکوس سهام نامیده می شود.
تجزیه سهام در مقابل سود سهمی
از دیدگاه قانونی تجزیه سهام با سود سهمی تفاوت دارد،از دیدگاه سرمایهگذار تجزیه سهام میتواند رویکردی همانند سود سهمی را داشته باشد،حسابداری آن در دفتر سرمایه گذاری نظیر سود سهمی می باشد،زیرا همواره ،هر دو روش، با افزایش تعداد سهام همراه است. هنگامی که سرمایهگذار تعدادی سهام از طریق تجزیه سهام یا سود سهمی دریافت می نماید،متحمل هزینه اضافی نمی گردد،زیرا سهام جدید در ارتباط با سهام قبلی است. بنابراین با سهامی که قبلا تحصیل شده در ارتباط می باشد اینگونه رویداد در بهای تمام شده تحصیل اثر می گذارد.
. در تجزیه سهام، تعداد سهام منتشر شده افزایش یافته در مقابل آن،ارزش اسمی یا تعیین شده کاهش می یابد،درصد سهم،در مورد افزایش تعداد سهام با تجزیه سهام اشتراک داشته،اما در سطح سرمی منجر به کاهش ارزش اسمی سهام نمی گردد.
. توزیع سود سهمی موجب تغییر در سرمایه پرداخت شده و سود انباشته،صرف سهام و یا اندوخته قابل تقسیم میگردد،در مقابل،تجزیه سهام موجب تغییر در تعداد سهام منتشر شده از طریق تغییر در ارزش اسمی سهام می شود،بدین ترتیب،اینگونه رویدادها هیچگونه تغییری در سرمایه پرداخت شده یا سایر اقلام ساختار سرمایه ایجاد نمیکند.
. جمع حقوق صاحبان سهام در هر یک از رویدادهای مزبور (توضیح سود سهمی، تجزیه سهام) بدون تغییر باقی می ماند.
.از نظر افزایش قابلیت داد و ستد در بازار هر یک از دو رویداد مزبور (توزیع سود سهمی، تجزیه سهام) با هم اشتراک دارند.
. اگر سود سهام قابل ملاحظه باشد،اثرات آن تقریبا همانند تجزیه سهام می باشد.
. خلاصه اثرات انواع سود سهام،تجزیه سهام بر ابلاغ ساختار سرمایه و سایر اقلام مربوط به ترازنامه به قرار زیر می باشد:
|
|
|
اعلام و توزیع
|
اثرات
|
اعلام سودسهام نقدی
|
پرداخت سود سهام نقدی
|
سود سهام غیر قابل ملاحظه
|
سود سهام قابل ملاحظه
|
تجزیه سهام
|
سود انباشته
|
کاهش
|
0
|
کاهش(1)
|
کاهش(2)
|
0
|
سهام سرمایه
|
0
|
0
|
افزایش(2)
|
افزایش(2)
|
0
|
صرف سهام
|
0
|
0
|
افزایش(3)
|
0
|
0
|
جمع حقوق صاحبان سهام
|
کاهش
|
0
|
0
|
0
|
0
|
سرمایه در گردش
|
کاهش
|
0
|
0
|
0
|
0
|
جمع دارایی ها
|
0
|
کاهش
|
0
|
0
|
0
|
تعداد سهام منتشر شده
|
0
|
0
|
افزایش
|
افزایش
|
افزایش
|
1- ارزش بازار سهام
2- ارزش اسمی یا تعیین شده سهام
مازاد ارزش بازار بر اسمی
برگرفته از کتاب حسابداری شرکتها نوشته دکتر حسن همتی