هنگامی که سود سهام توسط شرکت سهامی منتشر میشود،ممکن است تعداد سهام برخی از سهامداران به گونهای باشد که صاحبان سهام نتوانند تعداد معینی سهم را بطور کامل سود سهام دریافت نمایند. در این گونه موارد،شرکت بایستی سیاستی اتخاذ نمایند که هیچگونه حقی از سهامداران تضییع نشود.برای دستیابی به این هدف واحد تجاری یک گواهینامه امتیاز پاره سهم که بیانگر درصدی از یک سهم می باشد،صادر می نماید.
به طور مثال هنگامی که شرکت سهامی سود سهمی به میزان ۱۰ درصد را اعلام می نماید،سهامدار دارنده ۲۵ سهم نمی تواند بیش از 2 سهم کامل دریافت نمایند،در این گونه موارد شرکت یک گواهی نامه امتیاز پاره سهم که بیانگر ۵۰% یکسان میباشد صادر می نماید. گواهینامه امتیاز پاره سهم قابل خرید و فروش بوده،سهامدارانی که مایلند،سهام کامل را از شرکت دریافت کنند،تعدادی گواهینامه امتیاز پاره سهم مورد نظر جهت معاوضه با سهام خریداری می نمایند. گواهینامه امتیاز پاره سهام جز اقلام حقوق صاحبان سهام میباشد،که بعد از سهام عادی در ترازنامه گزارش میشود.
نحوه عمل حسابداری اعلام سود سهمی همراه با صدور گواهینامه امتیاز پاره سهم،به اینگونه است که مبلغ اعلام شده سود سهمی با توجه به میزان سود سهمی قابل ملاحظه به حساب سود انباشته بدهکار و حساب های سود سهمی قابل توزیع معادل ارزش اسمی سهام کامل و گواهینامه امتیاز پاره سهم معادل تعداد گواهینامه های صادره به نسبت ارزش اسمی سهام بستانکار،هرگونه مازاد بر مبلغ اسمی سهام و گواهینامه های صادره بع حساب صرف سهام منظور میشود. در زمان ارائه گواهینامه های صادره برای دریافت سهام،حساب گواهینامه امتیاز پاره سهم بدهکار،به حساب سهام عادی بستانکار می شود.در صورت عدم ارائه گواهینامه های صادره جهت دریافت سهم،مبلغ،به حساب سرمایه پرداخت شده حاصل از ابطال امتیاز پاره سهم بستانکار می گردد.
-در مواردی ممکن است،شرکت گواهینامه امتیاز پاره سهم را صادر ننماید،در اینگونه موارد شرکت سهامی معادل امتیاز پاره سهم را یکجا در بورس اوراق بهادار فروخته و از محل خالص وجوه نقد دریافتی بابت هر سهم به سهامداران زینفع وجه نقد لازم را پرداخت می نمایند.
نکته:
اگر در فاصله بین تاریخ اعلام گواهینامه امتیاز پاره سهم و تاریخ انتشار آن صورتهای مالی تهیه گردد،گواهینامه امتیاز پاره سهم به عنوان سرمایه پرداخت شده بعد از سهام عادی گزارش می گردد.
برگرفته از کتاب حسابداری شرکتها نوشته دکتر حسن همتی