توضیح دارایی های نقدی یا غیرنقدی واحد تجاری به سهامداران به تناسب تعداد سهام منتشر شده بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب مجمع عمومی سهامداران را سود سهام نقدی یا غیرنقدی گویند.
میزان سود سهام،معمولا به صورت مبلغ ریالی برای هر سهم یا درصدی از ارزش اسمی تعیین می گردد. تصویب توزیع سود به عنوان بدهی جاری سود سهام پرداختنی در دفاتر ثبت می شود. از نظر حسابداری،تاریخ تصویب سود سهام توسط مجمع عمومی حساب سود انباشته بدهکار و حساب سود سهام پرداختنی بستانکار می گردد. این امر موجب می‌شود که حقوق صاحبان سهام کاهش یافته و منجر به افزایش بدهی جاری گردد.
در مواردی ممکن است واحد تجاری بنا به دلایلی به جای توزیع دارایی ها،سهام جدیدی را به عنوان سود سهمی به نسبت تعداد سهام منتشره قبلی صادر و در اختیار سهامداران قرار دهند. توزیع سود سهمی می تواند از محل عواید سال جاری،سود انباشته،صرف سهام یا اندوخته های قابل تقسیم باشد. توزیع سود به شکل سهام ( سهام جایزه )را نمی توان به عنوان بدهی در ترازنامه طبقه بندی نمود.
توزیع سود سهمی،سود انباشته و اندوخته های قابل تقسیم یا صرف سهام را حسب مورد کاهش داده،در مقابل منجر به افزایش سرمایه (سهام) واحد تجاری می گردد.
شرکت های سهامی علاوه بر توزیع سود بین سهامداران،ممکن است بخشی از سود انباشته را به منظور اهداف خاص مانند توسعه آتی که به آن اندوخته می گویند.هر نوع محدودیت در توزیع سود بین سهامداران تحت عنوان اندوخته به عنوان قسمتی از حقوق صاحبان سهام،در ترازنامه گزارش می شود.
. به موجب ماده ۱۴۰ قانون تجارت ایران،هیئت مدیره مکلف است از سال یک بیستم سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی را موضوع نماید. همین که اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه شرکت رسید موضوع کردن آن اختیاری است،و در صورتی که سرمایه شرکت افزایش یابد کسر یک بیستم مذکور ادامه خواهد یافت تا وقتی که اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه بالغ گردد.
. بطور کلی شرکت های سهامی بعد از منظور نمودن محدودیت قانونی در مورد تقسیم سود،با تصویب مجمع عمومی سهامداران،می‌توانند بخشی از سود خالص قابل تقسیم را به عنوان اندوخته احتیاطی نگهداری و بقیه سود را بین صاحبان سهام تقسیم نمایند. مبلغ محدود شده سود سهام،قابل توزیع بین سهامداران نمی باشد. از نظر حسابداری هر نوع مبلغ محدود شده،حساب سود انباشته بدهکار و حساب اندوخته ها،نظیر اندوخته قانونی،اندوخته احتیاطی،اندوخته توسعه و تکمیل بستانکار می شود.
ماده ۹۰ قانون تجارت حاکی از آن است که تقسیم سود و اندوخته بین صاحبان سهام فقط پس از تصویب مجمع عمومی جایز خواهد بود و در صورت وجود منافع تقسیم ده درصد از سود ویژه سالانه بین صاحبان سهام الزامی است.
. سود سهام به کسانی که،قبل از تشکیل مجمع عمومی سهامداران،مالک سهام می‌باشند و اسامی آنان در دفتر سهام ثبت شده،تعلق میگیرد. زمان پرداخت مبلغ و انواع سود سهام توسط هیئت مدیره تعیین می گردد. اعلام سود،تاریخی است که سود سهام در مجمع عمومی به تصویب رسیده،و توزیع سود در این تاریخ،به عنوان یک بدهی در دفاتر شناسایی می‌شود. زمان پرداخت،تاریخی است که مبلغ سود تصویب شده با سهامداران تسویه می‌شود (سود سهام پرداختنی بدهکار،وجوه نقد بستانکار). طبق قانون تجارت ایران،پرداخت سود به صاحبان سهام حداکثر ۸ ماه پس از تصویب مجمع عمومی الزامی است.
برگرفته از کتاب حسابداری شرکتها نوشته دکتر حسن همتی