گاهی به لحاظ رعایت اصل محافظه کاری با استفاده از قاعده اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار،با توجه به کاهش ارزش موجودی کالا به دلایل متفاوتی (فاسد شدن و یا آسیب دیدن کالا یا کاهش قیمت های جایگزینی) با انحراف از اصل بهای تمام شده تاریخی کالاها ارزیابی خواهند شد.
باید بدانید ارزیابی موجودی کالا با انحراف از اصل بهای تمام شده با مبنای زیر انجام می پذیرد:
۱-اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار
۲-ارزش خالص بازیافتنی
۳-ارزش جایگزینی یا ارزش جاری
۴-قیمت فروش
اینکه این ارزیابی ها چگونه انجام می پذیرد در ادامه توضیح خواهیم داد،حال به ارزیابی موجودی ها به طور کلی در شکل زیر توجه کنید:
۱-ارزشیابی موجودی ها در چارچوب اصل بهای تمام شده تاریخی بر مبنای روشFifo (اولین صادره از اولین وارده) چگونه انجام می پذیرفت؟
به مثال زیر که اطلاعات موجودی کالای شرکت زاگرس در آن ارائه شده،توجه کنید.
|
|
تعداد
|
قیمت کل
|
بهای هر واحد
|
|
موجودی اول دوره
|
5
|
10
|
2
|
|
خرید (۱)
|
8
|
24
|
3
|
|
خرید (۲)
|
4
|
16
|
4
|
|
خرید (۳)
|
5
|
15
|
3
|
فرض کنیم با شمارش موجودی ها در پایان دوره مالی مشخص شد که تعداد موجودی های کالا پایان دوره ۱۰ عدد می باشد. میخواهیم بر اساس روشFifo تعداد ۱۰ عدد موجودیهای کالا را ارزیابی کنیم.
می بینید از کل موجودی ها ۲۲ عدد(یعنی ۲۲=5+4+8+5) فقط تعداد ۱۰ عدد کالا باقیمانده یعنی در واقع تعداد ۱۲ عدد واحد کالا به فروش رفته است. اگر مبنای ارزیابی موجودی کالا را از اولین صادره از اولین وارد بر نظر بگیریم،یعنی در واقع ابتدا ۵ عدد کالای اول دوره،سپس ۷ عدد از خرید اول فروش رفته است(جمعا۱۲ عدد). یا به عبارت دیگر مثل این است که بگوییم۱۰ عدد کالای باقیمانده, شامل ۵ عدد از خرید سوم و ۴ عدد از خرید دوم یک عدد از خرید اول باقی مانده است.
بنابراین بهای تمام شده موجودی کالای پایان دوره به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
|
مانده پایان دور از خرید (۱)
|
3=1*3
|
|
مانده پایان دور از خرید (۲)
|
16=4*4
|
|
مانده پایان دور از خرید (۳)
|
15=3*5
|
|
|
34
__
|
بنابراین بهای تمام شده موجودی کالای پایان دوره۳۴ ریال خواهد بود و یا همچنان که گفته شد،بهای تمام شده کالای فروش رفته به صورت زیر می باشد:
|
بهای تمام موجودی کالای فروش رفته از اول دوره
|
10=2*5
|
|
بهای تمام شده موجودی کالای فروش رفته خرید (۱)
|
21=3*7
|
|
بهای تمام شده کالای فروش رفته
|
31
__
|
۲-ارزشیابی موجودی ها در چارچوب اصل بهای تمام شده تاریخی بر مبنای روش اولین صادره از آخرین وارده(Lifo) چگونه انجام می پذیرد؟
به مثال قبل برگردیم. فرض کنید با وجود اطلاعات مسئله قبل،قرار شده موجودی های باقی مانده پایان دوره،یعنی ۱۰عدد کالا بر مبنای لایفو ارزیابی گردد.
در مفهوم ارزیابی لایفو،یعنی ابتدا کالاهایی را فروخته این که آخر وارد انبار شده است،یعنی هرچه کالا باقی مانده است از موجودی هایی است که ابتدا در انبار بوده است،بنابراین قطعاً ۱۰ عدد کالای پایان دوره شامل ۵ عدد موجودی کالای اول دوره و ۵ عدد از اولین خرید می باشد. در نتیجه بهای تمام شده موجودی کالای پایان دوره به شرح زیر است:
|
کالای اول دوره
|
10=2*5
|
|
خرید۱
|
15=3*5
|
|
بهای تمام شده کالای پایان دوره
|
25
__
|
به عبارت دیگر،کالای فروش رفته از آخرین خرید ها بوده است و بهای تمام شده ۱۲ عدد کالای فروش رفته به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
|
خرید (۳)
|
15=3*5
|
|
خرید (۲)
|
16=4*4
|
|
خرید(۱)
|
9=3*3
|
|
بهای تمام شده کالای فروش رفته
|
40
__
|
۳-ارزیابی موجودی ها به روش میانگین چگونه انجام می پذیرد؟
حال تصور کنید در مثال اول،موجودی های پایان دوره در چارچوب اصل بهای تمام شده روش میانگین ارزیابی گردند. اولاً باید بدانید ارزیابی موجودی کالا به روش میانگین خود به دو صورت انجام می پذیرد:
۱-جمع کل بهای تمام شده کل موجودی ها شامل موجودی از اول تا آخر این خرید جمع شود:
65=15+16+24+10
۲-جمع کل موجودی ها شامل موجودی ابتدا آخرین خرید جمع میشود:
22=5+4+8+5
۳-جمع کل بهای تمام شده موجودی ها را تقسیم بر جمع کل موجودی ها می گردد تا بهای میانگین موزون هر واحد محاسبه شود:
میانگین قیمت هر واحد کالا 95/2=22/65=جمع کل موجودی ها/جمع کل بهای تمام شده موجودی ها
۴-میانگین قیمت هر واحد کالا ضرب در تعداد کالای باقیمانده در پایان دوره:
بهای موجودی کالای پایان دوره بر مبنای میانگین موزون 5/29=95/2*10
طبیعتاً بهای تمام شده کالای فروش رفته نیز به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
4/35=95/2*10
برای ارزیابی موجودی کالای پایان دوره به روش میانگین ساده به صورت زیر عمل می کنیم:
۱-جمع کل بهای هر واحد کالا،از موجودی اول دوره تا آخرین خرید:
12=3+4+3+2
۲-جمع کل بهای هر واحد کالا تقسیم بر تعداد دفعاتی که جمع کل بهای هر واحد کالا محسوب شده است،یعنی در واقع تعداد دفعات خرید به اضافه یک مرحله موجودی کالای اول دوره:
قیمت میانگین ساده هر واحد کالا 3=4/12
بنابراین بهای تمام شده کالای پایان دوره بر اساس قیمت میانگین ساده به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
بهای تمام شده کالای پایان دوره به روش میانگین ساده 30=3*10
بهای تمام شده کالای فروش رفته به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
36=3*12
۴-ارزشیابی موجودی ها بر اساس شناسایی بیشتر چگونه صورت می پذیرد؟
فرض کنید روش ارزشیابی موجودی کالا،شناسایی ویژه باشد. همچنان که توضیح داده شد (لینک مقاله قبل)،در ارزیابی شناسایی ویژه موجودی کالا دقیقاً بررسی می شود که موجودی کالای پایان دوره مربوط به کدام خرید می باشد.
به عنوان مثال تصور کنید ۱۰ عدد موجودی کالای پایان دوره مثال ذکر شده ببل متشکل از موارد زیر باشد: ۴ عدد کالا از موجودی اول دوره،۲ عدد کالا از خرید (۱)،۱ عدد کالا از خرید (۲)و۳ عدد کالا از خرید (۳)،بنابراین به بهای تمام شده موجودی کالای پایان دوره به صورت زیر خواهد بود:
|
8=2*4
|
موجودی باقیمانده از موجودی اول
|
|
6=3*2
|
موجودی مانده از خرید (۱)
|
|
4=4*1
|
موجودی مانده از خرید (۲)
|
|
9=3*3
|
موجودی مانده از خرید (۳)
|
|
27
__
|
بهای تمام شده موجودی کالا بر مبنای شناسایی ویژه
|
برگرفته از کتاب حسابداری عمومی تکمیلی نوشته شهرام روزبهانی