گرچه اصول و فرضیه های بنیادی حسابداری وسیله ارزیابی معاملات حسابداری ، حصول اطمینان از صحت معاملات ، و چگونگی ثبت معاملات را در اختیار ما قرار داده است ، ولی همین اصول در برخورد با دنیای عملی و تجربی حسابداری با محدودیت هایی مواجه شده اند که ما را ناگزیر به پذیرش برخی ملاحظات نموده است . این محدودیت ها باعث جرح و تعدیل هائی در توافق های انجام شده قبلی است که مهمترین آنها عبارتند از اهمیت ، محافظه کاری ، تجربیات صنایع ، فزونی منابع بر مخارج .
اهمیت
نظزیه اهمیت ، به درجه قدر و منزلت یک رقم ( مبلغ ) ، در رابطه با وضعیت خاص آن رقم به عنوان بخشی از یک مجموعه ، مربوط می شود . این امکان وجود دارد که یک معامله چند ریالی برای یک شرکت کوچک از اهمیت زیادی برخوردار بوده و بطور کامل افشاء گردد.
اما چه بسا همین معامله چند ریالی برای یک شرکت بزرگ اهمیت ناچیزی داشته باشد ، بطوریکه بتوان آنرا با ارقام دیگری ترکیب نموده و بصورتی متفاوت با یک شرکت کوچک ، در صورتهای مالی گزارش نمود.
گرچه مقررات و رویه دقیق برای قضاوت در زمینه درجه اهمیت اقلام مختلف یک واحد تجاری وجود ندارد ؛ ولی مقایسه اقلام مختلف با درآمد و مجموع حقوق صاحبان سهام ؛ می تواند به عنوان شاخص برای تعیین درجه اهمیت اقلام مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
محافظه کاری ( احتیاط )
حسابدرای از گذشته های دور پیرو دکترین محافظه کاری بوده اند. هرگاه در زمینه ارزشیابی دارایی ها شک و شبه های وجود داشته باشد سعی براین بوده که دارایی ها کمتر ارزیابی شود تا بیشتر . از اینرو شناخت درامدها تا زمانیکه تحقق کامل پیدا نکرده اند معوق گذارده شده و زیان و هزینه ها بمجرد اینکه ظاهر می گردند بلادرنگ شناخته شده و به ثبت می رسند.
گرچه دکترین فوق مورد تایید اکثر صاحب نظرتن حسابداری می باشد ، ولی تفکرات جدیدی در شرف تکوین است که نظریه احتیاط را از زیر علامت سوال برده است . اینان اظهار می دارند که محافظه کاری امروز خود باعث فقدان یا عدم توجه به این اصل در آینده خواهد شد . به عنوان مثال اگر مبلغ قابل توجهی از بهای تمام شده دارایی به عنوان استهلاک سال جاری منظور شود ، نتیجتا سود ویژه سالها بعدی بیشتر گزارش خواهد شد ؛ که عملا مغایر با اصل محافظه کاری خواهد بود . به نظر می رسد که در سالهای اینده صحت و دقت در اندازه گیری و زمانبندی اهمیت بیشتری پیدا خواهند کرد تا روش کهن محافظه کاری.
تجربه صنایع
بعضی مواقع تجربیات مالی مورد قبول یک صنعت تماما مورد قبول سایر صنایع نیست . این استثنائات معمولا به علت قوانین مالیاتی ، ضرورت های قانونی ، یا درجه مخاطره پذیری می باشد . به عنوان مثال ، شرکت هایی که اقدام به تاسیس خدمات شهری مثل نیروگاهها می نمایند، معمولا بهره تامین سرمایه را به حساب سرمایه گذاری منظور می نماید . در حالیکه در بسیاری از صنایع بهره تامین سرمایه هزینه قلمداد می شود .
فزونی منافع برمخارج
تولید اطلاعات در حسابداری باید مقرون به صرفه باشد .اگر هزینه تهیه اطلاعات بیشتری از منافع حاصل از آن باشد تهیه این اطلاعات عقلانی نبوده و باید از تولید یا انجام آن چشم پوشی کرد .
برگرفته از کتاب اصول ، مفاهیم و کاربرد حسابداری نوشته محمود نبی زاده