ممکن است این سوال برای هر فردی مطرح شود آیا در پایان دوره مالی تنها دارایی هایی باید به عنوان موجودی کالا محسوب شوند که در انبار شرکت هستند یا باید به تاریخ مالکیت کالا نیز توجه کرد؟
معمولا یک واحد تجاری خرید و فروش موجودی ها را در زمان انتقال مالکیت قانونی با قراردادی ثبت می‌کند. بنابراین،برای اندازه گیری دقیق مقدار مبلغ موجودی به بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورتهای مالی،تعیین زمان انتقال مالکیت با اهمیت است. یکی از اشتباهات رایج این است که مالکیت را معادل با در اختیار داشتن کالا بدانیم.
کالاهای موجود در انبار یک واحد تجاری ممکن است متعلق به آن باشد یا ممکن است یک واحد تجاری مالک کالاهایی باشد که در انبار نمی باشد و نزد دیگر آن نگهداری میشود.
در تعیین مالکیت موجودی ها و مورد زیر نیازمند توجه ویژه است:
۱-کالای در راه
۲-کالای امانی
۳-فروش کالا با حق برگشت
۱-کالاهای در راه (بین راهی):
در این مورد شرایط حمل و نقل تعیین کننده است:
الف-فوب مبدا
در این حالت مالکیت قانونی و مسئولیت های آن از قبیل بیمه و مخارج هم در زمان تحویل کالا توسط فروشنده و موسسه حمل و نقل،به خریدار منتقل میشود. در این حالت کار های بین راهی در زمره موجودی کالای خریداری شده قرار می گیرد.
ب-فوب مقصد
در این کالا تا زمانی که موسسه حمل و نقل،کالا را در منطقه خریداری،نماینده یا خود خریدار تحویل نداده است،متعلق به فروشنده است و زمان شناسایی موجودی کالا توسط خریدار،زمان تحویل کالا توسط موسسه حمل و نقل به نمایندگی خود خریدار میباشد. تا زمانی که کالا را تحویل خریدار نشده،موجودی کالا فروشنده محسوب می شود و مخارج آن بوده هزینه فروشنده محسوب می شود. نمودار زیر مالکیت کالای بین راهی با شرایط فوب را نشان میدهد:
ج-سی اند اف
به معنی بهانه خرید کالا به اضافه کرایه حمل است. فروشنده باید کرایه و هزینه‌های لازم جهت حمل کالا به مقصد تعیین شده را بپردازد،اما خطرات یا مفقود شدن کالا و همچنین هرگونه افزایش هزینه پس از بارگیری کارخانه عرشه کشتی در بندر مبدا،از فروشنده به خریدار منتقل میشود. کی‌روش کلیه هزینه‌های مربوط به بارگیری در بندر مبدا (بازرسی،بسته بندی،کرایه حمل و حقوق و عوارض گمرکی،تهیه اسناد و مدارک مربوط به بارگیری) با فروشنده مسئولیت فروشنده پس از تحویل کالا در بندر به خریدار یا نماینده وی خاتمه می یابد. در این مورد نیز مالکیت کالای در راه،فروشنده است.
د- سی ای اف
به معنی بهای خرید به اضافه بیمه هزینه حمل می باشد. شرایط آن مشابه باc&f است با این تفاوت که فروشنده موظف است کالا را در برابر مفقود شدن و خسارت بیمه کند.
ه-تحویل در محل کارخانه
طبق شرایط فروشنده مسئولیت دارد که کالا را در محل کارخانه،تحویل خریدار دهد. فروشنده حق مسئولیت بارگیری کارخانه در وسیله نقلیه که خریدار فراهم می‌کند،را به عهده ندارد و کالا پس از تحویل در کارخانه و خریدار،به عنوان موجودی خریدار محسوب میشود.
۲-کالای امانی
کالای امانی دو گونه است:
الف. کالای امانی شرکت نزد دیگران:
در زمره موجودی کالای پایان دوره شرکت قرار می‌گیرند.
ب. کالای امانی دیگران نزد شرکت:
در زمره موجودی کالای پایان دوره شرکت جای نمی گیرد.
۳-فروش کالا با حق برگشت:
بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۳«درآمد عملیاتی»،در مواردی که خریدار حق برگشت کالا را دارد و فروشنده نمی تواند با اطمینان معقول احتمال برگشت را مشخص کند،باقیمانده مخاطرات با اهمیت مالکیت برای فروشنده باعث میشود که این معامله فروش محسوب نگردد.
طبق استاندارد یاد شده در صورتی می توان گوشی را شناسایی و ثبت کرد که مبلغ کالای برگشتی در آینده قابل برآورد باشد در این حالت اگر برآورد معمول امکان پذیر نباشد تا زمانی که برگشت محتمل است،فروش ثبت نمی شود. اگرچه مالکیت قانونی به خریدار منتقل شده است،فروشنده باید این کالاها را جزء موجودی های خود منعکس کند.
برگرفته از کتاب حسابداری میانه نوشته دکتر شکراله خواجوی