اجاره قراردادی است که طی آن مستاجر (اجاره کننده) تقبل می نماید که در قبال استفاده از دارایی موجر (اجاره دهنده) به وی اجاره پرداخت نماید. اجاره، به اجاره کننده این اجازه را می دهد که بدون نیاز به پرداخت مخارج خرید دارایی، آن را تحصیل نماید. حسابداران اجاره های بلند مدت را در دو گروه طبقه بندی می کنند: عملیاتی و سرمایه ای.
اجاره های عملیاتی:
معمولا اجاره های عملیاتی، کوتاه مدت یا قابل فسخ هستند. اجاره منازل و ماشین ها در اکثر موارد، یکساله و یا حتی کمتر می باشد. اجاره های عملیاتی، اجازه استفاده از دارایی را به اجاره کننده اعطا می نماید، اما مالکیت مستمری دارایی را به وی منتقل نمی کنند. در چنین شرایطیمخاطرات و مزایای دارایی اجاره ای برای خود اجاره دهنده محفوظ می ماند. در حسابداری یک اجاره عملیاتی، هزینه اجاره بدهکار و وجوه نقد به میزان اجاره پرداختی بستانکار می شود و در دفاتر اجاره کننده، دارایی اجاره ای یا بدهی اجاره ای گزارش نمی گردد، مگر در صورت وجود پیش پرداخت اجاره یا اجاره معوق در پایان دوره.
اجاره های سرمایه ای
اغلب واحدهای تجاری برای تحصیل برخی از دارایی ها، از اجاره های سرمایه ای استفاده می نمایند. اجاره سرمایه ای، تعهدی بلند مدت و غیرقابل فسخ است و نوعی بدهی به حساب می آید. حال چگونه می توان یک اجاره سرمایه ای را از یک اجاره عملیاتی تشخیص داد؟
در این زمینه هیات استانداردهای حسابداری مالی در بیانیه شماره 13 خود، رهنمود لازم را ارائه کرده است. برای قرار گرفتن در گروه اجاره سرمایه ای، قرارداد اجاره باید حداقل دارای یکی از شرایط زیر باشد:
1. در پایان مدت اجاره، دارایی اجاره ای به تملک اجاره کننده انتقال می یابد. بنابراین، مستاجر مالک قانونی دارایی استیجاری است.
2. اجاره شامل یک اختیار خرید ارزان باشد، به این معنی که مستاجر بتواند دارایی اجاره ای را کمتر از قیمت جاری آن خریداری و مالک قانونی آن شود.
3. مدت اجاره، حداقل 75 درصد عمر مفید برآوردی دارایی اجاره ای را در برگیرد. در این صورت اجاره کننده از حداکثر خدمات دارایی اجاره ای استفاده می نماید.
4. ارزش فعلی پرداخت های اجاره، حداقل 90 درصد ارزش جاری بازار دارایی اجاره ای باشد.
در این حالت، اجاره های پرداختی بابت دارایی اجاره ای، به شکل پرداخت های اقساطی صورت می گیرد.
چنانچه اجاره، شامل هیچ یک از موارد فوق نباشد، باید به عنوان اجاره عملیاتی قلمداد شود.
حسابداری اجاره سرمایه ای
حسابداری یک اجاره سرمایه ای شباهت زیادی به حسابداری خرید دارد. اجاره دهنده، دارایی را از دفاتر خود خارج می کند. در مقابل اجاره کننده این دارایی را به همراه بدهی اجاره ای در تاریخ عقد قرارداد اجاره، در دفاتر خود ثبت می کند. بنابراین اجاره کننده، دارایی اجاره ای را در صورت های مالی خود گزارش می نماید هر چند که ممکن است مالکیت اموال، هرگز قانونا به اجاره کننده تعلق نیابد.
اغلب شرکت ها، به جای خرید برخی از دارایی ها، آنها را اجاره می نمایند. تحقیقاتی که اخیرا در مورد 600 شرکت به عمل آمده است، نشان می دهد که آنها از اجازه بیشتر از سایر انواع بدهی بلند مدت استفاده نموده اند.