روش تعهدی ساده
در این روش، حساب ها طی دوره مالی به روش نقدی ثبت و نگه داری می شوند و در پایان دوره با استفاده از اقلام و ارقام مندرج در دفاتر مستقل آماری اعتبارات و درآمدها، مانده تعهداتی که تا پایان دوره به هزینه قطعی منظور نشده و همچنین درآمدهای قطعین نیافته که تا پایان دوره به حیطه وصول درنیامده با ایجاد سرفصل های لازم در دفاتر ثبت و در صورت حساب ها منعکس می شوند.
این روش را هم مانند روش نیمه تعهدی، در رابطه با بخش مصارف بودجه تحت عنوان روش نیمه تعهدی ساده می توان مورد استفاده قرار داد. یعنی در پایان دوره مالی فقط در بخش مصارف بودجه مانده تعهدات مصرف نشده در دفاتر ثبت و به سال بعد منتقل می شوند.
در این قسمت به تشریح نحوه عملیات حسابداری لازم است تعریفی از روش های مختلف تنظیم و ثبت عملیات در دفاتر ذیحسابی ها داده شود.
روش نقدی
در این روش درآمد و هزینه، خرید و فروش و سایر فعالیت های مالی دستگاه های اجرایی هنگامی در دفاتر ثبت میگردد که نقدا وجهی دریافت و پرداخت شده باشد. به عبارت دیگر محور ثبت عملیات در دفاتر صرفا دریافت و پرداخت وجه نقد می باشد و به هیچ عنوان تحقق رویداد مالی بدون دریافت و پرداخت وجه نقد از نظر حسابداری دولتی معنایی ندارد.
روش تعهدی
در این روش، رویداد مالی به محض تحقق در رویداد مالی موسسه ثبت می گردد، بدون توجه به نحوه جریان وجه نقد و اینکه بابت رویداد مالی تحقق یافته آیا وجهی دریافت یا پرداخت شده، به عبارت دیگر به محض وقوع رویداد ثبت آن در دفاتر مالی موسسه الزامی است.
روش نیمه تعهدی
در این روش اقلام مربوط به مصارف بودجه در دفاتر و صورت حساب ها به روش تعهدی ثبت و نگهداری می شوند، یعنی، کلیه فعالیت های مربوط به اعتبار مصوب، تخصیص اعتبار، تعهدات و سایر اقلام ناشی از مصرف بودجه در دفاتر ثبت می شوند، در حالی که منابع بودجه در دفاتر و صورت حساب ها به روش نقدی ثبت و نگهداری می گردند، یعنی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار پس از وصول در دفاتر ثبت و نگهداری می شوند.
لذا اقلام مصوب قسمت منابع بودجه و همچنین اقداماتی که در مراحل انجام وصولی ها صورت می گیرد و در دفاتر و صورت حساب ها انعکاس ندارند.
برگ قطعی مالیاتی که صادر شده با اینکه به وصول نزدیک است، اما در دفاتر و صورت حساب ها منعکس نمی شوند.
روش متداول در ذیحسابی ها
طبق ماده 128 قانون محاسبات عمومی، روش نگه داری حساب و نمونه اسناد در قالب قوانین و مقررات مربوط به عهده وزارت امور اقتصادی و دارایی محول شده است.
بر اساس مواد 63، 64، 99 و 102 قانون محاسبات عمومی، روش حسابداری دولتی روش نقدی است، البته در عمل در جهت تغییر این روش قدم هایی برداشت شده است، از جمله اصلاح سرفصل ها، اصلاح ثبت های حسابداری و غیره که کافی نبوده و تا زمانی که مواد قانونی مذکور اصلاح نشوند نمی توان از روش نقدی به روش های دیگری تغییر رویه داد.
تذکر:در هیچ جای قانون محاسبات عمومی کشور به صراحت قید نشده است که روش ثبت و نگهداری سیستم حسابداری دولتی روش نقدی است، اما با مطالعه قوانین و مقررات از جمله مواد فوق الذکر مصرف وجوه تا پایان سال و نحوه ایجاد تعهد می توان نتیجه گرفت که روش ثبت و نگهداری عملیات نقدی بوده است، البته نقدی محض نمی باشد و برخی از ثبت ها از روش تعهدی پیروی کرده و برخی دیگر از روش نقدی، اما چون در سیستم حسابداری دولتی پیش بینی حساب های بدهکاران و بستانکاران نشده است و اینکه دولت نمی تواند به هیچ وجه بدهکار باشد و ایجاد دین بر ذمه دولت بدون اعتبار جرم محسوب می شود، لذا بیشتر به سمت روش نقدی گرایش دارد تا روش تعهدی
برگرفته شده از کتاب اصول حسابداری دولتی مولف: داود دانشیان