گاه واحد تجاری از طریق مالکان خود دولت و یا دیگران داروها را به عنوان اهدا دریافت می نمایند.
اینگونه مبادلات را می توان به دو گروه کمک های غیر دولتی و دولتی تقسیم نمود. اموال اهدایی توسط دیگران،در اغلب موارد مشروط به شرایطی است.بصورت کلی چنین است که دارای اهدایی در زمان دریافت ارزش منصفانه آن در دفاتر ثبت کردند و هرگونه مخارجی که بابت آن انجام می شود که این مبلغ افزوده می‌شود.
در دارایی های اهدایی توسط دیگران غیردولتی دو حالت ممکن است رخ دهد:
الف. دارایی اهداء کمک بلاعوض مشروط به ایفای تعهد توسط واحد تجاری نباشد. در اینگونه موارد اموال اهدایی به عنوان یک دارایی و هم به عنوان یک درآمد به ارزش منصفانه ثبت می گردد.
ب. دارایی اهدایی مشهور به ایفای تعهدات توسط واحد تجاری باشد،در اینگونه موارد در ابتدای امر،یک دارایی اهدایی و یک بلیط شناسایی می شود و همزمان با ایفای تعهدات توسط واحد تجاری،درامد به طور متناسب شناسایی می‌شود.
دارایی های انسانی همانند سایر دارایی های عملیاتی مشهود نیز مشمول استهلاک می‌شود.
مثال:
شرکت مشهد تجهیزاتی را از طریق احداث ملک می نماید. ارزش منصفانه تجهیزات مزبور ۲ میلیون ریال از عمر مفید آن ۸ سال برآورد شده است.
الف.با فرض اینکه اهدا مشروط به شرایطی نباشد ثبت لازم را انجام دهید.
ب.با فرض اینکه این اهداف با شرط عدم رقابت در ۵ سال آینده انجام گیرد،ثبت نازم را نشان دهید.
پاسخ:
الف.
تجهیزات ۲۰۰۰۰۰۰
درآمد ناشی از دریافت تجهیزات اهدایی ۲۰۰۰۰۰۰
ب.
تجهیزات ۲۰۰۰۰۰۰
بدهی - تعهدات مرتبط با کمک بلاعوض ۲۰۰۰۰۰۰
در پایان سال اول در فرض ب،شرکت دو ثبت انجام می دهند:
-ثبت استهلاک تجهیزات :
هزینه استهلاک (۲۰۰۰۰۰۰/۸) ۲۵۰۰۰۰
استهلاک انباشته ۲۵۰۰۰۰
-ثبت شناسایی درآمد و ایفای تعهدات
بدهی-تعهدات مرتبط با کمک بلاعوض ۴۰۰۰۰۰(۲۰۰۰۰۰۰/۵)
درآمد ناشی از تجهیزات اهدایی ۴۰۰۰۰۰
بدین ترتیب شرکت مشهد طی ۵ سال درآمد را به طور تدریجی شناسایی و تجهیزات اهدایی را نیز طی عمر مفید آن ۸۰۰ مستهلک می نمایم.
نکته :
.هر گاه مدت ایفای تعهدات مشخص نباشد،اغلب از عمر مفید دارایی اهدایی استفاده می شود.
. چنانچه دارایی استهلاک ناپذیر به شرکت اهدا شود و مدت ایفای تعهدات آن مشخص نباشد،می‌توان به علت نامشخص بودن عمر مفید آن،ارزش منصفانه را در زمان اهدا به عنوان درامد شناسایی کرد،البته اگر بتوان مبنای معقولی برای تخصیص هدیه تعیین نمود. مبنای مزبور باید مورد استفاده قرار گیرد.
هرگاه دولت دارایی خاصی را به واحد تجاری اهدا کند،باید از نحوه حسابداری مندرج در قوانین مربوط به رویکرد و دارایی اهدایی را به طور مستقیم در بخش حقوق صاحبان سهام تعیین عناوین مانند افزایش سرمایه دولت یا سرمایه داری گزارش نمود. اما چنانچه در قوانین،نحوه حسابداری خاصی عنوان نشده باشد،نحوه عمل مشابه اهداف غیر دولتی است که بدان اشاره شد.بند ۱۳ استاندارد حسابداری شماره ۱۰ ایران حسابداری کمک های بلاعوض دولت به این موضوع چنین اشاره می کند:
هرگاه کمک بلاعوض به منظور تامین مخارج ایجاد یا تحصیل دارایی‌های غیرجاری اعطا گردد،این کمک ها را باید به موازات ایفای تعهدات مستتر در کمک بلاعوض که عموماً متناسب با عمر مفید اقتصادی دارایی های مربوطه است،در صورت سود و زیان شناسایی کرد.
برگرفته از کتاب حسابداری میانه نوشته دکتر شکرالله خواجوی