خرید کالا در یک دوره مالی و تعدیلات مربوط به موجودی کالا در پایان دوره را میتوان همانند خرید مواد مصرفی و تعدیلات پایان سال برای آن در حساب ها منعکس کرد. در صورت استفاده از چنین روشی مانده حساب بالا در آغاز هر دوره،مصرف بهای تمام شده کالای موجود در آن تاریخ است. در طی دوره بهای کالای خریداری شده نیز به همین حساب بدهکار می گردند. در پایان دوره از طریق انجام یک ثبت اصلاحی بهای کالای فروخته شده در طی دوره از حساب مذکور خارج و به حسابی به نام بهای تمام شده کالای فروخته شده منظور می شود. به این ترتیب،مانده حساب کالا در پایان دوره،نشان دهنده موجودی کالا در آن تاریخ خواهد بود. لیکن،معمولاً با توجه به اهمیت امر،اطلاعات مشروحی از بهای تمام شده کالای فروخته شده نگهداری میشود.
برای مثال، اطلاعات مذکور ممکن است به شرح زیر در صورت سود و زیان ارائه گردد:
|
هزار ریال
|
هزار ریال
|
بهای تمام شده کالای فروخته شده:
|
|
|
موجودی کالا در آغاز سال
|
|
19700
|
خرید طی سال
|
105280
|
|
کسر می شود : تخفیف
|
1525
|
|
خرید خالص
|
|
103755
|
کالای آماده برای فروش
|
|
123455
|
کسر میشود :
|
|
|
موجودی کالا در پایان سال
|
|
22150
|
بهای تمام شده کالای فروخته شده
|
|
101305
|
موثرترین روش برای گردآوری اطلاعات فوق،نگهداری یک حساب جداگانه در دفتر خود تحت عنوان موجودی کالا می باشد. در این صورت خرید کالا در طی دوره در حساب خرید بدهکار می شود و تخفیفات نقدی مربوط،هزینه حمل و برگشت کالا نیز مستقیماً در حساب خرید یا،بر اساس اصول و روشهای مذکور در حسابهای جداگانه به ثبت میرسد.
در پایان دوره در حساب موجودی کالا،بهای کالای موجود در پایان دوره جایگزینهای موجودی اول دوره کالا می شود. این کار با انجام دو ثبت اصلاحی به شرح زیر صورت می گیرد:
.اول،موجودی آغاز دوره به حسابی تحت عنوان عملکرد یا سود و زیان انتقال می یابد. این انتقال در حقیقت کاهش در دارایی موجودی کالا بوده و بنابراین نحوه ثبت آن در حساب ها به شرح زیر است:
تاریخ
|
شرح
|
بدهکار
|
بستانکار
|
29/12
|
حساب های سود و زیان
|
19700000
|
|
موجودی کالا
|
|
19700000
|
بابت انتقال موجودی آغاز دوره به حساب سود و زیان
|
.در دومین ثبت اصلاحی، بهای موجودی کالا در پایان دوره مالی به حساب های دارایی موجودی کالا منظور می شود.از طرف دیگر رقم مذکور باید از جمع بهای کالا آماده برای فروش کسر شود.
برای مثال
با توجه بخشی از صورت سود زیان مندرج در بالا موجودی پایان سال به ارزش ۲۲۱۵۰۰۰۰ ریال از بهای تمام شده کالای آماده برای فروش به مبلغ ۱۲۳۴۵۵۰۰۰ ریال کسر شده و در نتیجه نهایی تمام شده کالای فروخته شده در طی سال به مبلغ ۱۰۱۳۰۵۰۰۰ ریال بالغ گردیده است.
انعکاس دومی ثبت اصلاحی فوق در دفتر روزنامه به ترتیب زیر است:
تاریخ
|
شرح
|
بدهکار
|
بستانکار
|
29/12
|
موجودی کالا
|
22150000
|
|
حساب های سود و زیان
|
|
22150000
|
بابت ثبت موجودی کالا در پایان دوره مالی
|
اثر ثبت های اصلاحی مذکور در حسابهای موجودی کالا و سود و زیان به شرح زیر است:

در حساب های فوق عملاً موجودی کالا در پایان دوره مالی قبل آغاز سال جاری به مبلغ ۱۹۷۰۰۰۰۰ ریال به عنوان بخشی از بهای کالای آماده برای فروش به حساب سود و زیان سال جاری انتقال یافته و،ثانیا مبلغ۲۲۱۵۰۰۰۰ریال بابت ارزش موجودی کالا در پایان سال جاری جایگزین آن شده است. مبلغ اخیر به عنوان بخش مصرف نشده بهایی کالای آماده برای فروش به عبارت دیگر کاهش در هزینه مربوط در بستانکار حساب سود و زیان سال جاری منظور گردیده است.
برگرفته از کتاب صور حسابداری نوشته فیلیپس فس